Somme diktbøker kan, sjølv om dei verkar å vere tilforlatelege og greie ved første augekast, trenge opptil fleire augekast, og til og med litt lesnad, for å opne seg i fullare breidd. Ein må lære dikta å kjenne. Og slik er det med Margrethe Aas’ tredje diktbok, Ur mor atter. Ja, ein kan gjerne seie at diktboka handlar om opplevinga av å føde og bli mor. Men ei lesing bør jo ikkje stoppe der, med byrjinga.

I Ur mor atter er verda både i ferd med å svinne og på veg til å skapast. Fødselen og døden blir halden saman i eit lyrisk eg som følgjer moras dødsleie og som sjølv blir mor. I og med moras død, går verda til grunne, men verda reiser seg «atter» i det nyfødde barnet: «og i andletet til barnet / dykjer andletet til mor opp». Og for barnet er verda i skaping, i ferd med å få skapnad gjennom barnets sanselege, søkande omgang med verda og kroppen.

Dei høgst motstridande erfaringane blir møtt og altså knytte saman i det lyriske eget. Fordi den døde moras andlet går att i barnets andlet, blir døden og utslettinga moderert. Underleg, og kan hende også litt uhyggeleg, at det som blir skapt og er nytt, samstundes blir betrakta som eit minne, over mora og om sjølve skapinga. Ei god innskrift på ei grav skal jo fungere nett på det viset: På eine sida heidrar innskrifta den som har gått bort, på andre sida opnar gravskrifta døra til dødsriket, gjer ein slags retur mogleg, ved å skape ei kjensle av eit sterkt, levande nærvær.

Diktboka til Margrethe Aas består av åtte nummererte bolkar. Den startar med ein unummerert del, i det ufødde og enno ikkje ferdig skapte. Den åttande og siste bolken er angitt av det som ser ut som eit åttetal vippa over på sida, altså teiknet for det uendelege. Teiknet har eit fint latinsk namn, leminiskat, frå latin lemniscus, som tydar sløyfe eller band. Som lesaren vil merke seg, vil ein treffe på variantar av bandet og sløyfa i laupet av desse dikta, i form av linja, strengen, stripa, snora, remsa, spilar, strålar, leidning, elvelaup, vasstraum, krumming, bøying, kveiling, vikle, spiral, kvervlar – ja, også ordet «filmrull» på side 36 kan setjast på kontoen for den krumma linja og det kvervlande. Og alle desse variantane av banda og sløyfene har sine mørkare, meir jordbundne, negative variantar: elvar, grøfter, kablar, drensrøyr, skåler og andre hól som ber bod om utholing. Oppramsinga her gir forresten eit noko forkjært bilete av dikta, dei nemnde orda spring ein ikkje rett i auga, merkbare, ja, men nokså nennsamt innlagde i dikta.

I den første, unummererte delen blir lesaren presentert for prenatale minne («eg hugsar eg var ei celle / som trengde inn i ei anna) og for bilete av eit naturlandskap der ei oppkomme står i sentrum: «or uuttømmelege kjelder / veltar ein varig straum vatn opp». Natur- og menneskeskapinga verkar å vere eitt. Seinare blir den skapande skrivinga biletlagd eller besjela. «Eg skriv: mor», ordet eller skrivinga vekker førestillingar til live som ikkje er vilkårslaust gode, om at eget når det «lyfter ordet til brystet for å få grep om det / kjenner det kveile seg om halsen / ormaktig». Det er sikkert mogleg å lese dikta, nesten allegorisk, i lys av den skapande skrivehandlinga, sjølv om berre to av dikta tangerer dette eksplisitt. I sitatet observerer ein iallfall at sløyfer og band lett kan forvandle seg til reiskapar for drastiske, destruktive handlingar. Trass i alle samanhengar dikta freistar finne feste i, blir det også gjennom diktboka skapt eit bilete av ei tosidig øydelegging: ei utholing av innsida og ei langsam nedbryting frå utsida. Om desse nedbrytande kreftene held fram å verke frå to kantar, står ein til slutt att med, ja, inkje. Slik kan ein biletleggje den opprivande erfaringa det er å vere ein fødande kropp.  

Det er ikkje så ofte dikta kjem i kontakt med det ein vil kalle det samfunnsmessige, for dei sansar stort sett kroppen, naturen, og gjerne i lys av kvarandre. Men ved moras dødsleie og gjennom dei minna som blir påkalla om henne, anar ein konturane av noko utanforliggjande, rudimentære peik om at det finst eit moderne samfunn ein eller annan stad, at det finst, men ikkje så mykje i diktboka, for det lyriske eget fell raskt attover i ein biletspiral beståande av sansa natur og kropp: